تجهیزات نورپردازی صحنه

تجهیزات نورپردازی صحنه فقط چند چراغ و پرژکتور نیستند. وقتی پای اجراهای تئاتر، کنسرت یا نمایش‌های زنده وسط می‌آید نور تبدیل می‌شود به یکی از بازیگران اصلی صحنه. بازیگری که شاید دیده نشود اما هر لحظه روی حس، فضا و برداشت مخاطب تاثیر می‌گذارد. از همین رو شناخت تجهیزات نورپردازی صحنه به عنوان یکی از ارکان طراحی صحنه نه‌ تنها برای طراحان نور بلکه برای کارگردان‌ها مدیران فنی و حتی صاحبان سالن‌ها یک ضرورت حرفه‌ای محسوب می‌شود.

در این دنیای روشنایی هدفمند هر ابزار نورپردازی یک وظیفه خاص دارد. برخی پرتاب نور دارند و صحنه را از دور روشن می‌کنند، بعضی‌ها سایه‌ سازی می‌کنند و گروهی دیگر رنگ می‌پاشند و احساس می‌سازند. به همین دلیل وقتی از تجهیزات نورپردازی تئاتر یا تجهیزات نورپردازی کنسرت صحبت می‌کنیم منظورمان صرفا سخت‌افزار نیست بلکه سیستمی منسجم از ابزارهای تخصصی است که هرکدام با دقت بالا انتخاب و تنظیم می‌شوند تا فضای بصری اجرا دقیقا همان چیزی شود که کارگردان یا طراح صحنه در ذهن دارد. در این مقاله نگاهی می‌اندازیم به مهمترین تجهیزات نورپردازی صحنه که در تئاترها، کنسرت‌ها و سالن‌های اجرای زنده استفاده می‌شوند.

 

معرفی تجهیزات نورپردازی برای سالن‌های اجرا

وقتی صحبت از تجهیزات نورپردازی صحنه در سالن‌های حرفه‌ای اجرا می‌شود دیگر فقط با چند نورافکن ساده طرف نیستیم. اینجا هر چراغ هر لنز و هر منبع نوری باید دقیقا همان کاری را بکند که طراحی صحنه می‌طلبد. سالن اجرا جایی نیست برای نورپردازی‌های سرسری. همه‌ چیز باید حساب ‌شده و هماهنگ با فضای نمایش باشد. از نورهایی که شخصیت‌ها را برجسته می‌کنند تا نورهایی که فضا می‌سازند یا تنش صحنه را تشدید می‌کنند. همه ‌چیز باید در اختیار روایت و حس باشد. در ادامه برخی از رایج‌ترین و حرفه‌ای‌ترین تجهیزات نورپردازی صحنه برای سالن‌های تئاتر، کنسرت و اجراهای چند رسانه‌ای را بررسی می‌کنیم:

 

۱. اسپات‌لایت‌ها (Spotlights)

اسپات‌لایت یکی از ستون‌های اصلی نورپردازی صحنه است. با قابلیت تمرکز نور بر یک نقطه مشخص این ابزار برای برجسته ‌کردن بازیگران یا سوژه‌های خاص در لحظات کلیدی به کار می‌رود. در سالن‌های اجرا، مدل‌هایی با لنز متغیر و شدت قابل کنترل استفاده می‌شوند تا شدت نور و زاویه تابش کاملا در خدمت مفهوم صحنه باشند.

۲. فرنل (Fresnel Lights)

این چراغ‌ها با نور نرم و قابل تنظیم خود برای پر کردن صحنه با روشنایی یکنواخت و لطیف به ‌کار می‌روند. از آن‌ جایی که لبه‌های نوری فرنل‌ها تدریجی است به ‌راحتی با نور سایر منابع ترکیب می‌شوند و سایه‌های کنترل ‌شده ایجاد می‌کنند. انتخابی مناسب برای صحنه‌هایی با فضای ملایم یا احساسی.

۳.مووینگ‌هدها (Moving Head Lights)

وقتی به نورپردازی پویا نیاز داریم یعنی نورهایی که حرکت کنند، تغییر رنگ بدهند یا الگویی خاص پخش کنند مووینگ‌هدها وارد میدان می‌شوند. این دسته از تجهیزات نورپردازی صحنه بیشتر در اجراهای کنسرت و برنامه‌های نمایشی دینامیک کاربرد دارند و برای خلق افکت‌های بصری خیره ‌کننده بسیار موثرند.

۴.نورهای LED با قابلیت DMX

چراغ‌های ال ای دی مدرن که با کنترل DMX کار می‌کنند به طراحان اجازه می‌دهند شدت، رنگ، زمان و الگوی تابش نور را دقیقا تنظیم کنند. کم‌ مصرف، سبک، با طول عمر بالا و قابل تنظیم برای انواع حالت‌های نوری. این چراغ‌ها انتخاب هوشمندانه برای هر سالن اجرایی مدرن به شمار می‌آیند.

۵.دیمرها، کنسول‌ها و سیستم‌های کنترل مرکزی

تجهیزات نورپردازی صحنه فقط به منابع نوری محدود نمی‌شوند. قلب تپنده این سیستم‌ها کنسول‌های کنترل نور هستند که همه‌ چیز از شدت گرفته تا تغییر رنگ و اجرای افکت‌های زمانی را مدیریت می‌کنند. مدل‌های دیجیتال امروزی با نرم‌افزارهای پیشرفته سناریوهای پیچیده نوری را ممکن کرده‌اند و به طراحان آزادی عمل بی‌سابقه‌ای داده‌اند.

در مجموع تجهیزات نورپردازی یک سالن اجرا باید نه ‌فقط حرفه‌ای بلکه هماهنگ، قابل کنترل و متناسب با فضای صحنه انتخاب شوند. انتخاب‌های غلط در این حوزه می‌توانند کل حس اجرا را از بین ببرند. پس شناخت دقیق ابزارهای نوری یکی از مهمترین مهارت‌های پشت ‌صحنه است. مهارتی که تفاوت یک اجرای معمولی را با یک اجرای درخشان رقم می‌زند.

 

 

تکنیک‌های نورپردازی تئاتر و کنسرت

شناخت تجهیزات کافی نیست. آنچه به تجهیزات جان می‌دهد تکنیک‌های نورپردازی صحنه هستند. تئاتر و کنسرت هرکدام زبان نورپردازی خودشان را دارند. تئاتر بیشتر به دنبال روایت است، به دنبال نورهایی که فضا را بسازند، شخصیت بدهند، عمق بدهند. کنسرت اما دنبال حرکت است، هیجان، ریتم، نورهایی که تماشاگر را غافلگیر می‌کنند با موسیقی می‌رقصند و با ضرباهنگ هماهنگ می‌شوند. در هر دو تکنیک‌ها تعیین می‌کنند که نور چگونه دیده شود چگونه حس شود و چگونه در حافظه تماشاگر ماندگار شود. در اینجا چند تکنیک کلیدی را مرور می‌کنیم که هرکدام بسته به نوع اجرا کاربردهای خاص خود را دارند:

نورپردازی کلیدی (Key Lighting)

این تکنیک بیشتر در تئاتر استفاده می‌شود. نور اصلی صحنه که توجه مخاطب را هدایت می‌کند و چهره یا بدن بازیگر را روشن می‌سازد. معمولا از اسپات ‌لایت‌های دقیق استفاده می‌شود و نقش بسیار مهمی در تعریف نقطه تمرکز صحنه دارد.

نورپردازی متضاد (Contrast Lighting)

ایجاد سایه، بازی با شدت روشنایی و ایجاد تضاد نوری از مهمترین ابزارها برای ساخت فضا در تئاتر است. در کنسرت‌ها هم با ایجاد تضاد بین نورها عمق صحنه بیشتر می‌شود و حرکت چشم مخاطب مدیریت می‌گردد.

بک‌لایت و سیلوئت

قرار دادن نور پشت سوژه برای ایجاد حالت سیلوئت هم در تئاتر برای القای رمزآلود بودن و هم در کنسرت برای جلوه‌های تصویری استفاده می‌شود. این تکنیک حس دراماتیک را تقویت می‌کند و یکی از ابزارهای بصری بسیار قوی است.

نورهای رنگی با فیلتر یا LED

در اجراهای مدرن استفاده از نورهای رنگی با فیلترهای ژل یا چراغ‌های LED RGB نه‌ تنها به صحنه تنوع بصری می‌دهد بلکه می‌تواند حالت روانی هر لحظه را نیز انتقال دهد. رنگ در نورپردازی صحنه زبان احساسات است.

سینک نور با موسیقی (Lighting Synchronization)

در کنسرت‌ها یکی از تکنیک‌های چشمگیر همگام‌ سازی نور با ضرب‌ آهنگ موسیقی است. این تکنیک با استفاده از مووینگ‌هدها و سیستم‌های DMX پیشرفته اجرا می‌شود. بیننده نه ‌فقط موسیقی را می‌شنود بلکه با نور آن را حس می‌کند.

نورپردازی منطقه‌ای (Zoning)

در این روش صحنه به مناطق مختلفی تقسیم می‌شود و هر بخش با نور خاص خودش روشن می‌شود. در تئاتر این تکنیک کمک می‌کند تا بین چند صحنه‌ همزمان روی صحنه تمرکز تغییر کند. در کنسرت‌ها هم برای جلوه‌های ترکیبی استفاده می‌شود.

تجهیزات نورپردازی صحنه فقط ابزارند اما تکنیک‌ها هستند که از آنها یک اجرای هنرمندانه می‌سازند. شناخت و تسلط بر این تکنیک‌هاست که طراح نور را به یک قصه‌گو با نور تبدیل می‌کند. کسی که با سایه‌ها و درخشش‌ها قصه‌ای مستقل روی صحنه تعریف می‌کند.

 

کنترل هوشمند نور در اجرای زنده

در دنیای امروز دیگر نمی‌شود به نور فقط به چشم یک عنصر ثابت نگاه کرد. وقتی حرف از تجهیزات نورپردازی صحنه برای اجراهای زنده به میان می‌آید کنترل ‌پذیری تبدیل به یک اصل بنیادین می‌شود. یعنی اگر یک سیستم نورپردازی، هوشمند و قابل کنترل نباشد عملا از صحنه امروز جا مانده است. اجرای زنده یعنی واکنش در لحظه. یعنی بتوان در کسری از ثانیه نور را تغییر داد، رنگ را عوض کرد، زاویه تابش را تنظیم کرد یا افکتی خاص را اجرا کرد. و اینها بدون سیستم‌های هوشمند کنترل نور اصلا ممکن نیست.

کنسول‌های نورپردازی مدرن مغز متفکر کل سیستم نور هستند. با استفاده از پروتکل‌هایی مثل DMX، Art-Net  یا حتی سیستم‌های بی‌سیم این کنسول‌ها فرمان‌ دهی به تک ‌تک ابزارهای نورپردازی را در لحظه به ‌عهده دارند. مهم نیست چند مووینگ‌هد، چند LED یا چند اسپات‌ لایت دارید. با کنترل هوشمند می‌توانید همه را در یک سناریوی از پیش تعریف ‌شده یا حتی به ‌صورت زنده و لحظه‌ای به حرکت درآورید.

در اجرای تئاتر این سیستم‌ها کمک می‌کنند تا نورها طبق نمایشنامه به ‌صورت خودکار تغییر کنند. یعنی طراح نور یک بار زمان‌بندی را تنظیم می‌کند و بعد در طول اجرا نورها دقیقا طبق برنامه روشن، خاموش یا تغییر حالت می‌دهند. این یعنی اجرای دقیق، بدون خطا و همخوان با ریتم نمایش.

در کنسرت‌ها اما موضوع کمی متفاوت است. در اینجا خیلی از نورها باید با ضرب ‌آهنگ موسیقی همزمان شوند. سیستم‌های هوشمند می‌توانند با ورودی MIDI یا زمان‌بندی Beat Tracker نورها را دقیقا با موسیقی سینک کنند. اینجا است که تماشاگر ناگهان احساس می‌کند نور دارد می‌رقصد، موزیک را نفس می‌کشد و در هماهنگی کامل با صدا یک تجربه حسی کامل می‌سازد.

بعضی از تجهیزات نورپردازی صحنه حتی با سنسورهای تشخیص حرکت یا کنترل از طریق تبلت و موبایل کار می‌کنند. در این فضا اپراتور نور دیگر پشت یک کنسول بزرگ نمی‌نشیند بلکه با یک کنترلر وایرلس یا نرم‌افزار موبایلی از هر جای سالن می‌تواند تنظیمات را انجام دهد. این یعنی انعطاف بالا، کنترل بهتر و اجرای بدون وقفه.

در یک اجرای زنده زمان طلاست و سیستم کنترل هوشمند نور دقیقا همان ابزاری ا‌ست که کمک می‌کند هر ثانیه اجرا دقیقا همان‌طور که باید روشن بماند. وقتی همه‌ چیز هماهنگ است تماشاگر متوجه نمی‌شود چه زحمتی پشت صحنه کشیده شده اما همان هماهنگی باعث می‌شود صحنه مثل یک اثر هنری بی‌نقص بدرخشد.

 

 

تجهیزات قابل حمل برای نورپردازی صحنه

وقتی پای اجراهای متحرک وسط می‌آید از اجراهای خیابانی و فستیوال‌های فضای باز گرفته تا تئاترهای سیار و کنسرت‌های بین‌ شهری قابل حمل بودن تجهیزات دیگر یک امتیاز نیست. یک ضرورت است. در چنین شرایطی انتخاب درست تجهیزات نورپردازی صحنه یعنی انتخاب تجهیزاتی که نه فقط حرفه‌ای و باکیفیت‌ هستند بلکه سریع نصب می‌شوند، کم‌وزن‌اند، برق زیادی نمی‌کشند و به ‌راحتی با شرایط متغیر هماهنگ می‌شوند. در ادامه چند نمونه از تجهیزات نورپردازی قابل حمل که برای اجرای صحنه‌ای در مکان‌های موقت یا بدون زیرساخت نوری طراحی شده‌اند را بررسی می‌کنیم:

 

پروژکتورهای LED بی‌سیم

یکی از ستاره‌های نورپردازی پرتابل همین LEDهای باتری‌دار و وایرلس هستند. بدون نیاز به سیم‌کشی پیچیده تنها با چند عدد سه ‌پایه و یک کنترل از راه دور یا اپلیکیشن می‌توانید صحنه‌ای کامل را نوردهی کنید. بیشتر این مدل‌ها قابلیت DMX بی‌سیم دارند یعنی در کنار قابل حمل بودن هوشمند هم هستند.

مووینگ‌هدهای سبک و قابل نصب روی سازه‌های موقت

بسیاری از شرکت‌های نورپردازی مدل‌هایی از مووینگ‌هد را تولید می‌کنند که مخصوص اجراهای پرتابل طراحی شده‌اند. این مدل‌ها با وزن کم، طراحی جمع‌ و جور و قابلیت نصب سریع روی سازه‌های سبک مثل truss یا پایه‌های تاشو گزینه‌ای ایده‌آل برای اجراهای زنده در فضای باز هستند.

اسپات‌لایت‌های پرتابل با لنز متمرکز

اسپات‌لایت‌های دستی یا باتری‌دار که بتوان آنها را سریع تنظیم کرد و حتی در طول اجرا جابه‌جا نمود از ابزارهای محبوب در اجراهای خیابانی و پروژه‌های نمایشی موقت هستند. این چراغ‌ها معمولا دارای بازوی چرخشی، لنز قابل تنظیم و حالت‌های مختلف نور هستند.

کنترلرهای قابل حمل و اپلیکیشن‌های موبایلی

وقتی اجرا باید در مکان‌های مختلف برگزار شود حمل یک کنسول سنگین معمولا عملی نیست. اما امروزه سیستم‌های کنترل نوری پرتابل از طریق نرم‌افزارهایی روی موبایل یا تبلت با بلوتوث یا وای‌ فای به چراغ‌ها متصل می‌شوند. این یعنی فقط با یک آیپد می‌توانید کل نور صحنه را مدیریت کنید بدون نیاز به کابل ‌کشی و تجهیزات حجیم.

استندها و سازه‌های تاشو

نور بدون نگه ‌دارنده هیچ ‌کاری نمی‌کند. سازه‌های پرتابل، پایه‌های نور تاشو، گیره‌های مخصوص برای نصب روی سطوح مختلف همگی بخش مهمی از تجهیزات نورپردازی صحنه برای اجراهای پرتابل هستند. قابلیت حمل آسان، نصب سریع و پایداری در برابر باد یا حرکت ناگهانی از ویژگی‌های مهم این ابزارهاست.

در نهایت مهم نیست اجرا چقدر بزرگ یا کوچک است. اگر در فضایی غیراستاندارد برگزار می‌شود کیفیت اجرا به انتخاب هوشمندانه تجهیزات نورپردازی صحنه وابسته است. در چنین مواقعی ابزارهایی که ساده جابه‌جا می‌شوند اما همان کیفیت حرفه‌ای نور را حفظ می‌کنند گنج واقعی‌ هستند. اینجاست که تجربه طراحی و شناخت تجهیزات پرتابل ارزش خودش را نشان می‌دهد.

 

شرکت شمیم اندیشه و راه‌های ارتباطی

وقتی صحبت از تجهیزات نورپردازی صحنه می‌شود فقط بحث ابزار نیست. بحث تخصص است، تجربه است، نگاهی‌ است که نور را نه فقط به ‌عنوان روشنایی بلکه به‌ عنوان یک عنصر هنری و تاثیرگذار می‌بیند. شرکت شمیم اندیشه از سال ۱۳۷۹ تا امروز دقیقا همین نگاه را به ‌عنوان ستون اصلی کار خود قرار داده است. با بیش از دو دهه تجربه در اجرای پروژه‌های نورپردازی صحنه، نما، فضای باز و صنعتی این شرکت تبدیل به مرجعی قابل اتکا برای مشاوره، طراحی و اجرای تخصصی نور در کشور شده است. شمیم اندیشه فقط فروشنده تجهیزات نیست.  از همان گام اول  با مشاوره فنی رایگان در کنار شماست تا مناسب‌ترین راهکار نورپردازی برای سالن، صحنه یا پروژه خاص شما طراحی شود. از طراحی نور صحنه گرفته تا اجرای صفر تا صد پروژه و تامین حرفه‌ای‌ ترین تجهیزات نورپردازی دنیا همه در یک مسیر واحد و هدفمند توسط تیم خبره شمیم اندیشه انجام می‌شود. اگر به دنبال راه‌ حلی هنری، کاربردی و دقیق برای نورپردازی صحنه هستید شمیم اندیشه همان امضایی ا‌ست که پروژه شما به آن نیاز دارد.

 

برای ارتباط با شمیم اندیشه و دریافت مشاوره‌های فنی اطلاعات بیشتر یا سفارش تجهیزات می‌توانید از طریق راه‌های زیر اقدام کنید:

∴شماره تماس: ۱۲-۴۴۰۷۱۰۱۱(۰۲۱)

∴ایمیل: shamim@shamimco.com

∴وب سایت :www.shamimco.com

∴شبکه های اجتماعی : از طریق شماره ۰۹۳۹۴۱۲۱۰۰۲ با ما در ارتباط باشید.