نورپردازی لابی مسکونی بخشی از معماری نیست که بشود راحت از آن عبور کرد. لابی جایی است که مسیر روشنایی از عملکرد صرف وارد حوزه تجربه میشود. ما با نورپردازی داخلی روبهرو هستیم اما نه در یک فضای معمولی بلکه در نقطهای از ساختمان که حضور و هویت فضا در همان چند ثانیه اول تعریف میشود.
در طراحی لابی نور فقط برای دیده شدن نیست. برای درست دیده شدن است. انتخاب منابع نوری، شدت تابش، توزیع روشنایی و حتی دمای رنگ باید متناسب با کاربری، متریالها و ابعاد فضا تنظیم شوند. چرا که کوچکترین خطا در طراحی نور میتواند توازن بصری لابی را برهم بزند. نورپردازی لابی قرار نیست صرفا زیبا باشد. باید هدایتگر باشد، حس برانگیز باشد و همزمان بافتهای معماری را بروز دهد.
نورپردازی داخلی در لابی اگر درست اجرا شود میتواند تضادهای حجمی را تلطیف کند، مسیر حرکت را تعریف کند و حتی در ذهن مخاطب تصویری ماندگارتر از خود ساختمان بسازد. همینجا است که طراح باید بداند کجا نور متمرکز شود، کجا نرم پخش شود و کجا اصلا حضور نداشته باشد.
چرا نورپردازی لابی ، اولین تاثیر ماندگار است؟
در نورپردازی لابی مسکونی بیشترین خطا از آنجایی شروع میشود که طراح نور را صرفا به عنوان یک مکمل در نظر میگیرد نه بخشی از ساختار عملکردی فضا. واقعیت این است که در لابی بر خلاف سایر بخشهای ساختمان نور همزمان چند کارکرد را بر عهده دارد. روشنایی عمومی، هدایت مسیر، تاکید بر عناصر معماری و ایجاد خوانایی فضایی.
نقش نور در سازماندهی فضا
در لابیهایی با پلان باز یا چند ورودی نور یکی از ابزارهای اصلی برای تفکیک فضایی و هدایت حرکتی است. مثلا در پروژههایی که فضای انتظار از بخش تردد جدا است استفاده از نور موضعی در ناحیه نشیمن و نور عمومی ملایم در راهروها باعث ایجاد تمایز عملکردی بدون نیاز به دیوار یا جدا کننده میشود.این یعنی نور نه فقط فضا را نشان میدهد بلکه آن را تعریف میکند.
اهمیت سطح یکنواختی نور (Uniformity)
یکی از پارامترهای مهم در نورپردازی داخلی به ویژه در لابیها میزان یکنواختی نور است. در صورتی که اختلاف نوری بین نقاط مختلف لابی زیاد باشد چشم دچار خستگی و فضا ناپایدار به نظر میرسد. مقدار توصیه شده برای یکنواختی نور در لابیهای مسکونی حداقل ۰.۶ Uo نسبت حداقل به متوسط شدت روشنایی است که باید با کمک چیدمان مناسب چراغهای سقفی یا ترکیب منابع نوری به آن رسید.
شدت روشنایی (LUX Level) چقدر باید باشد؟
طبق استاندارد EN 12464-1 مقدار روشنایی مناسب برای لابیهای ورودی مسکونی بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ لوکس بسته به ابعاد فضا و رنگ سطوح متغیر است.در فضاهایی با کف تیره یا متریال جذب کننده نور باید به سمت بازه بالای این طیف حرکت کرد.
تاثیر طراحی نور بر احساس امنیت
در بسیاری از پروژهها نورپردازی لابی تنها از زاویه زیباشناسی دیده میشود در حالیکه توزیع نامتعادل نور یا وجود سایههای عمیق در گوشهها میتواند باعث کاهش حس امنیت در ساکنان شود. استفاده از چراغهای خطی پیوسته یا منابع نوری با زاویه تابش باز، راه حل مناسبی برای حذف این نقاط کور است.
از انتخاب لوستر تا نورپردازی تاکیدی: اصول طراحی نور در لابی
نورپردازی لابی مسکونی اگر به درستی طراحی شود نه فقط نیاز نوری فضا را تامین میکند بلکه به هدایت، نظم فضایی و حتی درک بصری حجمها و مسیرها کمک میکند. در این بخش به جای تکیه بر عناصر تزئینی یا دکوراتیو تمرکز را میگذاریم روی اصول فنی و ترکیب صحیح منابع نوری.
نقش نور عمومی (General Lighting)
اولین لایه در طراحی نورپردازی داخلی لابی روشنایی عمومی است. نوری که سطح کلی فضا را روشن میکند و باید طوری طراحی شود که:
- شدت یکنواخت داشته باشد
- بدون خیرگی (UGR < 19) باشد
- توزیع نور مناسبی در تمام بخشها داشته باشد
در اغلب پروژهها از پنلهای سقفی، چراغهای خطی توکار یا ماژولهای قابل تنظیم استفاده میشود تا ضمن تامین لوکس استاندارد فرم نور هم با معماری هماهنگ باشد.
نورپردازی تاکیدی (Accent Lighting)
وقتی صحبت از نورپردازی لابی به عنوان یک فضای شاخص در ساختمان است نباید همه چیز به نور عمومی محدود بماند. منابع نوری تاکیدی نقش کلیدی در برجسته سازی عناصر خاص دارند. مثل:
- دیوارپوشهای سنگی یا چوبی
- آثار هنری یا لوگوی مجتمع
- ستونهای خاص یا عناصر معماری شاخص
برای این منظور میتوان از اسپاتهای زاویهدار، چراغهای دیواری با نور جهت دار یا حتی نوارهای LED مخفی استفاده کرد تا با کنترل شدت و زاویه، بافت و عمق به فضا اضافه شود.
انتخاب لوستر فقط تزئین نیست
در بسیاری از پروژههای مسکونی لوستر صرفا به عنوان عنصر دکوراتیو دیده میشود. اما اگر عملکردی انتخاب شود میتواند بخشی از نور عمومی را هم تامین کند. نکات مهم در انتخاب لوستر برای نورپردازی لابی مسکونی:
- ابعاد متناسب با ارتفاع سقف باشد (نه خیلی کوتاه، نه غرق در فضا)
- پخش نور مناسبی داشته باشد (نسبت نور مستقیم به پراکنده مهم است)
- با دمای رنگ سایر منابع نوری هماهنگ باشد .مثلا همه در محدوده ۳۰۰۰K
ترکیب منابع نور کلید هماهنگی نهایی
یک لابی موفق در طراحی روشنایی ترکیبی از منابع نوری مختلف است:
- نور سقفی برای پوشش عمومی
- نور مخفی برای لطافت و درک حجم
- نور موضعی برای تاکید و هدایت
- نور دکوراتیو برای غنای بصری
اگر این منابع با همدیگر همزمان طراحی نشوند نتیجهاش یا نور بیش از حد است یا سایههای بیمنطق.
نورپردازی لابی : تلفیقی از زیبایی، ایمنی و کاربری
در نورپردازی داخلی مخصوصا در لابیهای مسکونی سه فاکتور اصلی همیشه باید همزمان در نظر گرفته شوند. زیبایی بصری، ایمنی حرکتی و پاسخگویی به نیازهای عملکردی فضا. هیچکدام از اینها نباید فدای دیگری شود. اینجا به صورت توضیحی و مرحله به مرحله بررسی میکنیم که این سه محور چگونه در کنار هم معنا پیدا میکنند.
زیبایی شناسی وقتی نور فرم را کامل میکند
منظور از زیبایی در نورپردازی لابی فقط نصب لوستر شیک یا انتخاب رنگ نور خاص نیست. زیبایی واقعی وقتی اتفاق میافتد که نور طراحی معماری را کامل کند. یعنی:
- مسیرهای نوری با خطوط معماری هماهنگ باشند (مثلا چراغ خطی موازی با خطوط کناف سقف)
- نور متریالها را برجسته کند (مثل تاباندن نور مایل روی دیوار سنگی یا چوب ترمو)
- ترکیب دماهای رنگی درست باشد. مثلا ترکیب نور ۳۰۰۰K گرم با رنگ چوب برای حس گرما و صمیمیت
مثال ساده: اگر در لابی شما کف با متریال براق کار شده و دیوارها مات هستند استفاده از نور تاکیدی مایل روی دیوار هم بافت را نمایان میکند هم از بازتاب زننده روی کف جلوگیری میکند.
ایمنی وقتی نور مسیر را میسازد
ایمنی در لابی فقط به معنی دور بودن از خطر نیست. یعنی افراد باید بتوانند مسیر را واضح ببینند، اختلاف ترازها را تشخیص دهند و در محیط احساس آرامش و کنترل داشته باشند. نکات مهمی که باید رعایت شود:
- روشنایی کف راهروها و پلهها باید به صورت یکنواخت باشد.
- زوایای نور باید طوری تنظیم شود که سایههای عمیق زیر مبل، پشت ستون یا گوشهها ایجاد نشود.
- اگر در لابی اختلاف سطح، رمپ یا ورودی آسانسور هست استفاده از چراغهای دفنی یا نوار LED در کف یا دیواره کناری آن توصیه میشود.در واقع نور مرز بین زیبایی و عملکرد را با دقت میسازد.
کاربری نور باید پاسخگوی نیاز واقعی باشد
لابی فقط محل عبور نیست. در بسیاری از پروژههای مسکونی بخشی از لابی به فضای نشیمن کوتاه مدت انتظار مهمان یا تحویل کالا اختصاص دارد. این یعنی شما به نور عملکردی نیاز دارید. اگر فقط از نورهای غیر مستقیم یا دکوراتیو استفاده شود این بخشها کارایی خود را از دست میدهند. راه حل:
- استفاده از منابع نور با شدت بیشتر در محلهایی مثل نشیمن یا باجه نگهبانی
- نصب کلیدهای دیمری یا حسگر برای تنظیم نور متناسب با ساعات شبانه روز
- انتخاب منابع نوری با CRI بالا (بیش از ۸۰) برای وضوح بهتر رنگها مخصوصا در فضاهای منتظر مهمان
تکنولوژیهای نوین در نورپردازی لابی : هوشمندسازی و بهینهسازی مصرف انرژی
در طراحیهای امروزی انتظار از نور فقط تامین روشنایی نیست. سیستمهای نورپردازی باید قابل کنترل، واکنش پذیر و کم مصرف باشند. مخصوصا در فضاهایی مثل لابی مسکونی که استفاده از فضا در ساعات مختلف متفاوت است. استفاده از تکنولوژیهای نوین به طراح اجازه میدهد تا هم زیبایی فضا را حفظ کند هم بهرهوری انرژی را بالا ببرد.
سنسورهای حرکتی و حضور
یکی از کاربردیترین فناوریها در نورپردازی لابی استفاده از سنسور حضور (PIR) یا حرکتی است. این سنسورها به محض ورود فرد به فضا چراغها را روشن میکنند و در زمان عدم استفاده به صورت خودکار خاموش یا به سطح نور پایه کاهش میدهند. مزایای این سیستم:
- کاهش قابل توجه مصرف انرژی
- افزایش طول عمر منابع نوری
- حذف نیاز به کلیدهای فیزیکی در فضاهای عمومی
به خصوص در شب میتوان تنظیم کرد که نور فقط در مسیر تردد روشن شود و باقی بخشها در حالت نیمه خاموش باقی بمانند.
سیستمهای دیمینگ (Dimming) کنترل شدت نور متناسب با موقعیت
سیستم دیمینگ اجازه میدهد که شدت نور در ساعات مختلف روز یا بسته به کاربرد فضا تغییر کند. مثلا:
- در طول روز نور طبیعی از درب شیشهای وارد میشود و نیاز به نور مصنوعی کمتر است
- شبها شدت نور بالا رفته تا حس امنیت حفظ شود
- در مهمانی یا رویداد میتوان نورپردازی را متناسب با حال و هوای فضا تنظیم کرد
کنترل این سیستمها میتواند دستی سنسوری یا از طریق پنلهای هوشمند انجام شود.
پروتکلهای کنترل هوشمند
برای پروژههایی که در مسیر ساخت هوشمند قدم برمیدارند استفاده از پروتکلهایی مثل DALI،KNX یا Zigbee در طراحی نورپردازی لابی مسکونی میتواند عملکرد نور را با سایر سیستمهای ساختمان (مثل گرمایش، تهویه، پردههای برقی و…) یکپارچه کند. با این روش:
- برنامهریزی زمانی روشنایی ممکن میشود
- سناریوهای نوری قابل ذخیره هستند (مثلا حالت روز، حالت شب، حالت مهمان)
- کنترل از راه دور از طریق اپلیکیشن یا پنل لمسی انجام پذیر است
استفاده از منابع نوری با بهرهوری بالا
در طراحی مدرن استفاده از چراغهای LED با راندمان نوری بالا (مثلا بالای ۱۰۰ لومن بر وات) تبدیل به یک اصل غیرقابل چشم پوشی شده است. به ویژه در لابیهایی با روشنایی ۲۴ ساعته یا تردد بالا کاهش مصرف انرژی باید در اولویت باشد.علاوه بر آن انتخاب منابع نوری با درایورهای قابل تعویض و ماژولهای قابل نگهداری باعث کاهش هزینههای تعمیر و نگهداری در بلند مدت میشود.
شرکت شمیم اندیشه و راههای ارتباطی
شرکت شمیم اندیشه با بیش از دو دهه تجربه تخصصی در حوزه طراحی و اجرای پروژههای روشنایی و نورپردازی یکی از مجموعههای پیشرو در ایران است که تلفیق دانش فنی، دقت مهندسی و نگاه زیباشناسانه را در دستور کار خود قرار داده است. این شرکت با بهره گیری از تیمی متشکل از مهندسان نور، معماران داخلی و طراحان صنعتی خدمات خود را از مرحله مشاوره تخصصی رایگان آغاز کرده و تا مرحله طراحی نور، تهیه تجهیزات و اجرای کامل پروژه به صورت یکپارچه ارائه میدهد. شمیم اندیشه در تمامی پروژههای خود از جمله نورپردازی لابی مسکونی، نورپردازی فضای سبز و ویلا، فضاهای اداری، نماهای شهری و اماکن عمومی متعهد به رعایت بالاترین استانداردهای فنی، مصرف بهینه انرژی، انتخاب تجهیزات باکیفیت و ارائه ضمانت اجرایی و گارانتی محصول است. هدف ما خلق فضاهایی است که نور در آنها نه فقط یک ابزار روشنایی بلکه جزئی از طراحی و تجربه کاربری محسوب میشود.
برای ارتباط با شمیم اندیشه و دریافت مشاورههای فنی اطلاعات بیشتر یا سفارش تجهیزات میتوانید از طریق راههای ارتباطی زیر اقدام کنید:
∴شماره تماس: ۱۲-۴۴۰۷۱۰۱۱(۰۲۱)
∴ایمیل: shamim@shamimco.com
∴وب سایت :www.shamimco.com
∴شبکه های اجتماعی : از طریق شماره ۰۹۳۹۴۱۲۱۰۰۲ با ما در ارتباط باشید.